We środę 28 listopada w Instytucie Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego PAN odbyła się konferencja naukowa n.t. „Dyplomacja Naukowa” zorganizowana w ramach obchodów 100-lecia Instytutu. Obrady odbywały się w Sali Wykładowej Centrum Neurobiologii Instytutu i składały się z wprowadzenia oraz pięciu wykładów dyskutujących różne aspekty dyplomacji naukowej. Dokładny program wyglądał następująco:
– Prof. Agnieszka Dobrzyń, Dyrektor Instytutu Nenckiego, Otwarcie i wprowadzenie
– Prof. Zafra Lerman (USA), Prezydent Fundacji “Konferencji Maltańskich” oraz Laureatka Nagrody Sacharova, “Dyplomacja naukowa dla pokoju na Bliskim Wschodzie – Wyzwania i sposobności”
– Ambasador Tomasz Orłowski, były Szef Protokołu Prezydenta RP, były Wiceminister Spraw Zagranicznych, były Ambasador RP we Francji i we Włoszech, “Polityka jest nauką podczas gdy dyplomacja jest sztuką (Metternich). Jakie są relacje między nauką i dyplomacją?”
– Prof. Jerzy Duszyński, były Dyrektor Instytutu Nenckiego, były Wiceminister Nauki i Szkolnictwa Wyższego, obecny Prezes PAN, “Polityka naukowa w Polskiej Akademii Nauk”
– Prof. Małgorzata Molęda-Zdziech, Dyrektor Biura Promocji Nauki PolSCA PAN w Brukseli, “Lobbing dla nauki”
– Prof. Maciej Nałęcz, były Dyrektor Instytutu Nenckiego, były Dyrektor w UNESCO w Paryżu, Profesor w Instytucie Nenckiego PAN, „Dyplomacja naukowa w UNESCO: Przykład projektu SESAME”.
W jej wprowadzeniu do konferencji Profesor Dobrzyń wyjaśniła, że dyplomacja naukowa to wykorzystanie współpracy naukowej między narodami w celu rozwiązywania wspólnych problemów oraz zbudowania konstruktywnego partnerstwa. Nazwa “dyplomacja naukowa” odnosi się się do trzech typów działalności: 1. “Nauka w dyplomacji”, gdzie nauka dostarcza rad i argumentów dla założeń i celów polityki zagranicznej; 2. “Dyplomacja dla nauki”, gdzie dyplomacja ułatwia międzynarodową współpracę naukową; oraz 3. “Nauka dla dyplomacji”, gdzie współpraca naukowa ułatwia i tworzy nowe podstawy stosunkom międzynarodowym. Konferencja skupiała się głównie na tym ostatnim aspekcie dyplomacji naukowej jako najważniejszym dla Instytutu Nenckiego. Trzeba bowiem pamiętać, że typowe dla nauki wartości obiektywizmu, transparentności i uniwersalizmu są identyczne na całym świecie. Pomagają one zbudować właściwe cechy zarządzania oraz pomagają budować zaufanie między narodami. Co więcej, nauka tworzy środowisko pozbawione ideologii oraz stymulujące wymianę idei między ludźmi bez względu na ich różnice kulturowe, narodowe i religijne. To właśnie dlatego nauka może ułatwiać rozwiązywanie politycznych konfliktów. Współpraca naukowa nad tak delikatnymi zagadnieniami jak n.p. nierozprzestrzenianie broni jądrowej, dostępność czystej wody, bezpieczeństwo żywności czy zapobieganie chorobom zakaźnym, może stać się skuteczną drogą do osiągnięcia innych form politycznego dialogu, które zagwarantują pokojowe współistnienie narodów. I to jest esencja dyplomacji naukowej. Pozostali wykładowcy dyskutowali różne aspekty dyplomacji naukowej, widziane z ich perspektywy. Słynna amerykańska chemiczka (Prof. Zafra Lerman) przedstawiła jak współpraca naukowa w dziedzinie chemii okazała się użyteczna w przełamywaniu barier kulturowych i politycznych w pełnym napięć rejonie Bliskiego Wschodu. Wytrawny dyplomata (Ambasador Orłowski) przedstawił swoje doświadczenia z tzw. “miękką dyplomacją”, która wykorzystuje współpracę naukową i kulturalną dla osiągnięcia wytyczonych efektów dyplomatycznych. Szef dużej narodowej organizacji naukowej (Prof. Jerzy Duszyński) przedstawił akcje polskiej nauki, które wspomagały dyplomację oraz opisał założenia polityki naukowej w Polskiej Akademii Nauk, a jego współpracowniczka (Prof. Małgorzata Molęda-Zdziech) mówiła o konieczności lobbowania na rzecz nauki wśród decydentów i na międzynarodowych forach takich jak Komisja Europejska. Doświadczony były decydent ONZ, i nasz Kolega z Instytutu Nenckiego (Prof. Maciej Nałęcz) opowiedział o tym jak duża organizacja międzyrządowa, UNESCO, prowadzi efektywną dyplomację naukową. Podał także przykłady z własnej działalności.
Konferencja została zamknięta przez Prof. Agnieszkę Dobrzyń, która dziękując zebranym wyraziła też nadzieję, że Instytut Nenckiego włączy się, a może nawet będzie liderem, różnych działań dyplomacji naukowej w przyszłości.
